تعصب یعنی تمایل داشتن به سمت کسی یا چیزی، و تعصبات شناختی یعنی تمایل به فکر کردن به طریقی خاص ، که می تواند منجر به انحرافی اصولی از یک استاندارد منطقی یا قضاوت درست شود.

وقتی در مورد جهان اطرافمان تصمیم می گیریم یا قضاوت می کنیم، دوست داریم فکر کنیم که هدفدار و منطقی هستیم، و قادر به ارزیابی تمام اطلاعات دردسترسمان می باشیم. مغز انسان هم قدرتمند و هم جالب توجه است ، اما قطعا مشمول محدودیت ها است. تعصبات شناختی تنها یک نوع از محدودیت های اساسی تفکر انسان است . تعصب شناختی نوعی از خطای فکر است که وقتی انسان اطلاعات دنیای اطرافش را پردازش و تفسیر می کند، رخ می دهد. تعصب شناختی اغلب نتیجه تلاش ما برای ساده سازی پردازش اطلاعات دنیای اطرافمان می باشد. آنها قوانینی کلی هستند که به ما کمک می کنند جهان را درک کنیم و با سرعتی نسبی به تصمیم برسیم. واقعیت این است که به هر حال قضاوتها و تصمیمهای ما اغلب با خطاها و تاثیراتی که از دسته وسیعی از تعصبات شکل می گیرند، غربال می شوند. متاسفانه، این تعصبات گاهی ما را دچار لغزش، اتخاذ تصمیمات ضعیف، و قضاوتهای نادرست می کنند. اگرچه واقعیت این تعصبات توسط تحقیقات مکرر تایید شده است، اما در مورد چگونه طبقه بندی کردن انها ، یا چگونه توضیح دادن آنها مناقشه وجود دارد. همه این تعصبات شناختی ضرورتا بد نیستند. روانشناسان معتقدند که بسیاری از این تعصبات در خدمت یک هدف سازگارانه و تطبیقی هستند، که به ما اجازه می دهند بتوانیم درموقعیت مواجهه با خطر یا تهدید حیاتی زود تصمیم بگیریم. به عنوان مثال اگر در حال قدم زدن در کوچه ای تاریک هستید و سایه تیره ای را می بینید که بنظر می رسد شما را تعقیبت می کند، تعصب(تمایل) شناختی شما باعث میشود که فرض کنید او یک دزد خیابانی است و باید هرچه سریعتر از آن کوچه تاریک خارج شوید، گرچه آن سایه سیاه ممکن است ناشی از تکان خوردن پرچمی در اثر وزش باد باشد، اما سوگیری های شناختی باعث می شوند در موقعیت هایی که نیاز به تصمیم سریع هست خودتان را از موقعیت خطر خارج کنید. . به عنوان مثالی دیگر، هنگام آشنایی با دیگران ، سوالهایی می پرسیم که نشان دهنده تمایلمان برای تایید فرضیاتمان در مورد آدمها است . به هرحال این تمایل (تعصب) به عنوان نمونه ای از مهارتهای اجتماعی (روشی برای بناگذاردن ارتباط با دیگران) ، نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

در عین حال بسیاری از تعصبات شناختی می توانند مشکل ساز باشند. بعضی از آنها از قواعد پردازش اطلاعات (میانبرهای ذهنی) که " فرایند اکتشافی" نامیده می شود، تاثیر می گیرند و مغز برای تصمیم گیری و قضاوت از آنها استفاده می کند. بسیاری از میانبرهای شناختی می توانند مشکل ساز باشند، بخصوص وقتی که از وجود آنها آگاه نیستیم ودر زمان نامناسب  از آنها استفاده می کنیم ، و منجر به تصمیم گیری عجولانه یا شیوه های تبعیض آمیز می شود. به عنوان مثال تهدید کلیشه ای ،که تایید کلیشه ای منفی در مورد نژاد، جنسیت، گروه و امثال آن است . تکیه بر تعصبات و مقابله با آنها نیازمند تعادل ظریفی در خود آگاهی است . براین اساس در مورد برخی از تعصبات شناختی اختلاف نظر وجود دارد که آیا در دسته تعصبات بی فایده و غیر منطقی وارد می شوند یا در دسته نگرش ها و یا رفتارهای سودمند.

اگر وقتی می خواهید تصمیم بگیرید مجبور باشید به هر چیزممکن فکر کنید، احتمالا وقت زیادی را، حتی برای ساده ترین انتخاب ها باید صرف کنید. به خاطر پیچیدگی دنیای اطراف ، و میزان اطلاعات موجود در محیط ضرورتا گاهی باید به بعضی میانبرهای ذهنی (مسیرهای جایگزین کوتاه) تکیه کنیم که به ما این امکان را می دهد که سریعتر عمل کنیم.

چه چیز باعث تعصبات شناختی می شود؟

تعصبات شناختی می توانند دلایل متعددی داشته باشند، اما این میانبرهای ذهنی هستند که اغلب نقش اساسی ای در شکل گیری آنها ایفا می کنند. این میانبرهای ذهنی، درحالی که می توانند بطرز شگفت انگیزی دقیق باشند، می توانند منجر به خطای فکری هم بشوند. فشارهای اجتماعی ، انگیزه های فردی، هیجابانها، و محدودیت ذهن در توانایی پردازش اطلاعات همگی می توانند در شکل گیری تعصبات شناختی مشارکت داشته باشند. بسیاری از این تعصبات در کل ، شکل گیری باورها ، تصمیم های اقتصادی و شغلی را تحت تاثیر قرار می دهند. و نتیجه پاسخ به تکرار شرایط خاص هستند.

تعصب شناختی، خطایی سیستماتیک در تفکر است که بر تصمیمات و قضاوتهای افراد اثر می گذارد. گاهی این تعصبات مرتبط با حافظه می باشند. شیوه ای که حادثه ای را به خاطر می آورید ممکن است به دلایل متعدد متعصبانه (سوگیرانه) باشد و به نوبه خود می تواند به تفکر و تصمیمی مغرضانه منجر شود. در روانشناسی و علوم شناختی ، تعصب (سوگیری) حافظه، هم می تواند باعث اختلال در فراخوانی یک خاطره شود( خاطره ای را اصلا بیاد نیاورید) و هم میتواند فراخوانی خاطرات را افزایش دهد ( مدام خاطرات متعدد در ذهنتان مرور شود)، و هم محتوای خاطره گزارش شده را تغییر دهد (حادثه را بنحوی به خاطر می آورید که تمایل دارید آنگونه ببینید).

از طرف دیگر، تعصب شناختی می تواند با مشکلات توجه مرتبط باشد. وقتی توجه محدود به یک منبع باشد، افراد مجبور به انتخاب در مورد آنچه در جهان اطرافشان هست ، می شوند. به این ترتیب ، تعصبات ظریف می تواند بصورت خزنده ایجاد شوند و بر چگونگی درک و فکر ما نسبت به جهان تاثیر بگذارند.

تفاوت تعصب شناختی و مغالطه شناختی

مردم گاهی بین تعصب شناختی و مغالطه شناختی به اشتباه می افتند و آنها را یکی می دانند، در حالی که این دو یکی نیستند. مغالطه شناختی ناشی از خطا در استدلال منطقی است ، در حالیکه تعصب شناختی ناشی از اشتباه در پردازش است که اغلب در مشکلات حافظه ، توجه ، اسناد، و ... ریشه دارد.

 مهناز مرادی "مشاور- زوج درمانگر"

مطالب وویدئوهای ما را در صفحه اینستاگرام مرکز دنبال کنید

#sahiandish_moshavere

منابع:

• Baron, J. (2007). Thinking and deciding (4th ed.). New York City: Cambridge University Press. ISBN 9781139466028.
• ^ a b c d e f g h Martin Hilbert (2012) ""Toward a synthesis of cognitive biases: How noisy information processing can bias human decision making"". Psychological Bulletin, 138(2), 211–237; Also at http://www.martinhilbert.net/HilbertPsychBull.pdf